Kino emancipacije, šesti dio – “Prezir”

Što se promijenilo između 1962. i 1963., tijekom samo jedne godine koja dijeli Minnellija i Godarda, Dva tjedna u drugom gradu i Prezir, klasičnu studijsku mizanscenu i njezinu modernističku preobrazbu?
 

Ova dva filma kao narativnu osovinu imaju snimanje filma u internacionalnoj produkciji. Godard osnovnu dramatsku situaciju preuzima iz romana Alberta Moravije, a potom je preinačuje tako da udovolji njegovim potrebama i ambicijama: francuski scenarist Paul Javal prihvaća ponudu američkog producenta Jeremyja Prokoscha da za honorar od deset tisuća dolara preradi scenarij adaptacije Homerove Odiseje koju za Prokoscha režira slavni njemački redatelj. Sa svojom privlačnom supružnicom Camille, koja postupno počinje iskazivati rastući prijezir prema svom partneru, Paul dolazi u Italiju, gdje se film snima. Potom se njih dvoje, s redateljem i Prokoschovom tajnicom, pridružuju producentu u njegovoj vili na otoku Capriju.
 

Fabularnu liniju, koja se citatno se odnosi i na Rossellinijevo Putovanje u Italiju, lako je moguće jasno razabrati kao niz scena koje su relativno koherentno ulančane. No, same su scene višestruko prelomljene unutar sebe samih i sačinjene od mnogih slojeva koji su međusobno suprotstavljeni. U voluminoznoj kritičarskoj recepciji ovog Godardovog remek-djela one se tumače ili potpuno konvencionalno, kao prizori interakcije likova čije je ponašanje psihološki motivirano i objašnjivo, ili se inzistira na navodno brechtovskim intervencijama, na prekidima i redateljskim diverzijama unutar tih prizora i posljedičnim otuđenjem publike. Godard istovremeno svjesno priziva suprotstavljene interpretacije, stoga račvanje interpretacija ne čudi: u jednoj od sceni slavni njemački redatelj, kojeg glumi Fritz Lang, komentira kako je sinemaskop kao tehnika širokog platna “dobar jedino za zmije – i sprovode” što je ironično kad se zna da je sam Prezir snimljen frankoskopom, francuskom verzijom te tehnike. Osim toga, on često prilikom postavljanja scena daje prednost vertikalnoj namjesto horizontalnoj osi, što je značajno i začuđujuće odstupanje od uobičajenog korištenja sinemaskopske leće.
 

Način na koji se film snima neodvojiv je od onoga što se snima. Iako je, kako smo rekli, narativna linija Prezira posuđena iz istoimenog romana Alberta Moravije, nije adaptacija tog teksta ono što zanima Godarda. Tekst koji on želi prevesti i adaptirati je Homerova Odiseja. Teškoće pri adaptaciji knjige u prednjem su planu filma. Pokazuje se da prijevod teksta stvari novi tekst, ali i to da je svaki pokušaj pronalaska značenja izvornog teksta osuđen na propast. Godardovi likovi – producent, redatelj i pisac – ne uspijevaju se složiti kako bi trebalo snimiti Odiseju jer svaki od njih ima drugačiju ideju o čemu knjiga govori. Namjere i ciljevi izvornog teksta diseminirani su, razobličeni i nepovratno izgubljeni u mnoštvu prijevoda. Prezir završava prije filma u filmu pa ne saznajemo koja je verzija prenijeta na platno. No, to nije ni važno jer je upravo sam Prezir, kao film o snimanju filma i vezi koja se raspada, onaj koji ispostavlja prijevod Odiseje s Godardovim potpisom.

više